5.19 666 urodziny niedoszłego Królewca

Bydgoszcz (Bromberg) vel Królewiec (Koenigsberg)

19 kwietnia 1346 r., Kazimierz Wielki przebywając podczas Wielkanocy w rodzinnym Brześciu Kujawskim, wystawił miejski akt lokacyjny na prawie magdeburskim dla Bydgoszczy. Miasto miało powstać na opuszczonej równinie obok zamku. Bydgoszcz miała być z jednej strony ośrodkiem handlowym, będącym przeciwwagą dla znajdujących się pod władzą krzyżacką miast pomorskich, a z drugiej – warownią, strzegącą granicy państwa z zakonem. Zasadźcami byli: Jan Kiesselhuth i jego wspólnik Konrad. Miasto pełniło ważną funkcję obronną. Obszar nowo lokowanego miasta obejmował tereny po obu stronach Brdy. Na północ granice patrymonium miejskiego sięgały do dóbr cystersów koronowskich (Myślęcinek), na południe zaś dochodziły do Jeziora Jezuickiego (Pełeczno, Pełczyn) i wzdłuż rzeki Noteć. Granicę wschodnią zakreślono od Jeziora Jezuickiego przez obszar leśny do późniejszych Glinek i Żup, a stąd przez wieś Grodztwo, przez dzisiejsze Bielawy aż do Zamczyska na północy.

Spośród ciekawostek związanych z lokacją miasta można stwierdzić, że:

• Bydgoszcz uzyskała bardzo duże patrymonium, jedno z największych wśród miast założonych przez Kazimierza Wielkiego; 
• zamek bydgoski został zbudowany na podobieństwo trójskrzydłowych zamków krzyżackich (np w np. w Kętrzynie, Morągu, Węgorzewie);
• król nadał nowemu miastu nazwę Królewiec (Koenigsberg), ale nie przyjęła się ona w powszechnym użyciu;
• przywileje nadane miastu były dość rozległe, należało do niego m.in. kluczowe dla Bydgoszczy prawo prowadzenia handlu spławnego;
• wytyczone miasto o pow. ok. 15 ha z ok. 300 działkami budowlanymi leżało na półwyspie, który po wykopaniu fosy stał się wyspą.

Król Kazimierz Wielki przebywał w Bydgoszczy kilkukrotnie (m.in. w 1345, 1347, 1349, 1370 r.) Przyjęło się sądzić, że monarcha lubił to miasto, któremu nadał również pewne znaczenie administracyjne (poszerzenie kasztelanii, starostwo od 1358 r.) W 1370 r. król nadał starostwo bydgoskie wraz z Ziemią Dobrzyńską i innymi obszarami swemu wnukowi Kaźkowi Słupskiemu, w którym upatrywał swego następcy, niezależnie od układów zawartych wcześniej z Ludwikiem Węgierskim.